VIRGILIO LA BATTAGLIA DI AZIO libro SETTIMO
-Battaglia navale combattuta al largo del promontorio di Azio, situato all’estremità meridionale del golfo di Ambracia (nel nord-ovest della Grecia), il 2 settembre del 31 a.C. Lo scontro avvenne tra la flotta romana di Ottaviano (futuro imperatore Augusto), comandata da Agrippa, e la flotta di Antonio e di Cleopatra, formata da navi romane ed egizie.
La battaglia di Azio fu preceduta da una lunga fase di scaramucce tra i due eserciti, accampati sulla costa alle estremità opposte del golfo di Ambracia. Probabilmente su ordine di Cleopatra e contro il parere dei suoi generali, Antonio diede avvio alla prima fase dello scontro. La sua flotta, composta di circa 400 imbarcazioni pesanti, attaccò da distanza ravvicinata, ma la flotta di Ottaviano, di circa 260 navi leggere, ebbe la meglio sul piano strategico. L’esito della battaglia rimase incerto fino a che Cleopatra, temendo una manovra nemica, ordinò al contingente egizio di ritirarsi. Antonio la seguì, e la maggior parte delle navi che gli rimanevano fu distrutta.
Virgilio ha dato una versione poetica di questo scontro nell’Eneide, VIII (675 – 713 )
Libro VIII, vv.675 – 713
675 In medio classis aeratas, Actia bella,
Gemere erat totumque instructo Marte videres
Fervere Leucaten auroque effulgere fluctus.
Hinc Augustu agens Italos in proelia Caesar
Cum patribus populoque, penatibus et magnis dis,
680 Stans celsa iri puppi, geminas cui tempora f1ammas
Laeta vomunt patriumque aperitur vertice sidus.
Parte alia ventis et dis Agrippa secundis
Arduus agmen agens, cui {belli insigni superbum)
Tempora navali fulgent rostrata corona.
685 Hinc ope barbarica variisque Antonius armis,
Victor ab Aurorae populis et litore rubro,
Aegyptum viresque Orientis et ultima secum
Bactra vehit sequiturque {nefas! ) Aegyptia coniunx.
Una omnes ruere ac totum spumare reductis
690 Convolsum remis rostrisque tridentibus aequor.
Alta petunt: pelago credas innare revolsas
Cycladas aut montis concurrere montibus altos,
Tanta mole viri turritis puppibus instant.
Stuppea flamma manu telisque volatile ferrum
695 Spargitur: arva nova neptunia caede rubescunt.
Regina in medio patrio vocat agmina sistro,
Necdum etiam geminos a tergo respicit ànguis.
Omnigenumque deum monstra et latrator Anubis
Contra Neptunum et Venerem contraque Minervam
700 Tela tenent. Saevi medio in certamine Mavors
Caelatus ferro tristesque ex aethere Dirae
Et scissa gaudens vadit Discordia palla,
Quam cum sanguineo sequitur Bellona flagello.
Actius haec cernens arcum tendebat Apollo
705 Desuper: omnis eo terrore Aegyptus et Indi,
Omnis Arabs, omnes vertebant terga Sabaei.
Ipsa videbatur ventis regina vocatis
Vela dare et laxos iam iamque inmittere funis
illam inter caedes pallentem morte futura
710 Fecerat Ignipotens undis et Iapyge ferri,
Contra autem magno maerentem corpore
Nilum Pandentemque sinus et tota veste vocantem
Caeruleum in gremium latebrosaque flumina victos.