Bellum Catilinae figure retoriche dei capitoli 60 e 61

Bellum Catilinae figure retoriche dei capitoli 60 e 61


– CAPITOLO 60

1- Sed ubi exploratis omnibus rebus Petreius dat signum tuba, iubet cohortis incedere paulatim; exercitus hostium facit idem. 2- Postquam ventum est eo unde proelium posset committi a ferentariis concurrunt maxumo clamore cum infestis signis; omittunt pila, geritur res gladiis. 3- Veterani, memores pistinae virtutis, instare camminus acriter; illi resistunt haud timidi: certatur maxuma vi. 4- Interea Catilina versari in prima cum acie expeditis, succurrere laborantibus, arcessere integros pro saucis, prividere omnia, ipse pugnare multum, saepe ferire hostem; exsequebatur simul officia strenui militis et boni imperatoris. 5- Petreius ubi videt Catilinam tendere contra magna vi ac erat ratus, inducit cohortem pretoriam in medios hostis et interfecit eos perturbatos atque alios resistentis alibi; deinde aggreditur ceteros utrimque ex lateribus. 6- Manlius et Faesulanus cadunt in primis pugnantes. 7- Catilina, postquam videt copias fusas et se cum paucis reliquam, memor generis atque suae pristinae dignitatis, incurrit in confertissumos hostis et ibi pugnans confoditur.

1- Dopo che ogni cosa era stata controllata, Petreio da il segnale con la tromba, comanda che lo coorti avanzino lentamente; la stessa cosa fa l’esercito nemico. 2- Giunti là dove i ferentari devono attaccare combattimento, piegate le insegne contro il nemico, corrono gli uni contro gli altri con altissimo clamore; gettano via i giavellotti, si combatte con le spade. 3- I veterani, memori dell’antico valore, incalzano da vicino con impeto; quelli, per nulla intimoriti, resistono: si combatte con estrema violenza. 4- Intanto Catilina è presente in prima linea con le truppe leggere, soccorre quelli in difficoltà, rimpiazza i feriti con le truppe fresche, provvede a tutto, si batte egli stesso con vigore, spesso colpisce il nemico; esegue insieme il dovere di soldato coraggioso e di condottiero valoroso. 5- Petreio, quando vede che Catilina combatte con grande energia, contrariamente a quello che aveva creduto, lancia la coorte pretoria al centro dei nemici e, dopo averli messi in subbuglio, uccide quelli che resistevano da ambo i lati; poi attacca gli latri dall’una e dall’altra parte. 6- Manlio e Fiesolano cadono tra i primi combattendo. 7- Catilina, dopo che vede le sue truppe in rotta e se stesso rimasto con pochi uomini, memore della sua stirpe e del suo antico valore, si getta dove i nemici erano più folti e ivi, lottando, è trafitto.

– FIGURE RETORICHE

Verso 2: eo unde= avv di luogo; ventu est=costr impersonale:; variatio=concurrunt e omittunt(attivi), geritur(passivo). Tutto periodo chiasmo d periodo. Saper che: iubeo regge oggettiva e impero la finale

V4:instare..resistunt:variatio di costrutto

V9:in..cuncurritibique, confertissimus..confonditur=alliterazione

– CARATTERISTICHE

Uso di varietas e di infiniti per velocizzare ritmo, sostituisce avverbi con aggettivi corrisponndenti (x es. idem), forte uso di participio passato.

– CAPITOLO 61

1- Sed, confecto proelio, tum vero cerneres, quanta audacia quantaque vis animi fuisset in exercitum Catilinae. 2- Nam quisque, amissa anima, tagebat fere corpore eum locum quem vivos ceperat pugnando. 3- Pauci autem, quos medios cohors praetoria disiecerat, paulo divorsius, sed tamen omnes conciderant adversis volneribus. 4- Vero Catilina repertus est longe a suis inter hostium cadavera, paululum etiam spirans et retinens in voltu ferociam quam habuerat vivus. 5- Postremo ex omni copia quisquam civis ingenuus captus est neque in proelio neque in fuga: ita cuncti pepercerant suae hostiumque vitae iuxta. 6- Neque tamen exercitus populi Romani adeptus erat laetam aut incruentam victoriam; nam quisque strenuissimus aut occiderat in proelio aut discesserat graviter volneratus. 7- Autem multi, qui processerant e castris gratia visundi aut spoliandi, volventes hostilia cadavera, reperiebat alii amicum, pars hospitem aut cognatum; fuere item, (ii) qui cognoscerent inimicos suos. 8- Ita laetitia, maeror, luctus atque gaudia agitabatur varie per omnem exercitum.

1- Ma quando finì la battaglia allora in verità avresti visto quanta audacia e forza d’animo c’era stata nell’esercito di Catilina. 2- Infatti ognuno, persa la vita quasi copriva con il corpo quel luogo che aveva occupato combattendo. 3- I pochi che la coorte pretoriana aveva sbaragliato, erano caduti un po’ più in là; ma tuttavia tutti colpiti con ferite sul petto. 4- In verità Catilina fu trovato lontano dai suoi, tra i cadaveri dei nemici, che respirava ancora un po’, tratteneva sul viso la fierezza d’animo che aveva avuto da vivo. 5- Infine fra tutte le truppe nessun cittadino libero fu preso nella battaglia o nella fuga a tal punto che tutti avevano risparmiato la vita propria e dei nemici. 6- Nè tuttavia l’esercito del popolo romano ottenne una vittoria facile o non cruenta: infatti ognuno allo stremo delle forze o era caduto in battaglia o era uscito dal combattimento gravemente ferito. 7- Inoltre molti che erano usciti dal campo per guardare o per spogliare i morti, rivoltando i cadaveri dei nemici, riconoscevano chi un amico, chi un conoscente, che un parente; ve ne furono che ravvisarono avversari personali. 8- Così l’allegrezza, il dolore, il pianto e la gloria si diffondevano variamente per tutto l’esercito.

– FIGURE RETORICHE

V1: confecto proelio=abl ass; cerneres=cong potenziale

V2: vivos=arcaismo(vivus); quem=prolettico; locum=prolessi del relativo; amissa anima=abl asse alliterazione; pugnando=gerundio abl;

V5:ex copia omni=c.partitivo; quisquam e non aliquisa perché frase negativa;

V6:cuncti=tutti quanti

V7:iuxta=diritti

V8:prop. Finale con gratia + gerundio genitivo

V9: alii…pars=variatio lessicale

V11: laetitia maeror luctus gaudia= chiasmo di parole, positivi esterni, negativi interni, variatio e alliterazione

– CARATTERISTICHE

Le figure reroriche sottolineano lo stato d’animo dei vincitori, voci confuse e tragiche. Dal testo trapela un senso di amaro pessimismo

– PARADIGMI DI TUTTI E DUE I CAPITOLI

Adgredior eris gressus sum gredi

Agito as avi atum are

Arcesso is arcessivi arcessitum ere

Cado is cecidi casum ere

Capio is cepi captum ere

Cerno is crevi cretum ere

Certo as avi atum are

Cognosco is cognovi cognitum ire

Concido is concidi ere

Concurro is concurri concursum ere

Confodio is fodi fossum ere

Confodior eris confossum sum confodi

Dato as avi atum are

Discedo is discessi discessum ere

Disicio is disieci disiectum ere

Expedio is expedivi itum ire

Exploro as avi atum are

Exsequor eris exsecutus sum exsequi

Ferio is ire

Gero is gessi gestum ere

Habeo es habui habitum ere

Habeor eris habitum sum eri

Incurro is incurri incursum ere

Induco is induxi inductum ere

Insto as institi are

Interficio is interieci interiectum ere

Iubeo es iussi iussum ere

Occido is occidi occasum ere

Omitto is omisi omissum ere

Parco is peperci (o parsi) parcitum (o parsum) ere

Possum potes potui posse

Procedo is processi cessum ere

Provideo es vidi visum ere

Pugno as

Reperio is repperi repertum ire

Resisto is stiti ere

Retineo es retinui retentum ere

Spiro as avi atum are

Spolio as avi atum are

Succurro is succurri succursum ere

Sum es fui esse

Tego is texi tectum ere

Tendo is tetendi tentum ere

Venio is eni ventum ire

Venior veniris ventum sum veniri

Video es vidi visum ere

/ 5
Grazie per aver votato!